Σήμερα, σε όλη την Ευρώπη, η Αριστερά είναι ενθουσιασμένη καθώς ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται στην κορυφή των αποτελεσμάτων των ελληνικών εκλογών. Κάποιοι στην αριστερά έχουν προχωρήσει τόσο πολύ που ισχυρίζονται ότι η εκλογή αυτή θα σηματοδοτήσει το τέλος των πολιτικών της λιτότητας, κατά την ορολογία της αγγλικής Αριστεράς, ένα τέλος στην ιδέα ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση (There Is No Alternative – ΤΙΝΑ). Μια άλλη ένδειξη ότι κάτι σημαντικό συμβαίνει είναι ότι πριν τις εκλογές ένα νέο κύμα φυγής κεφαλαίων ξεκίνησε από την Ελλάδα, με την εκτίμηση ότι 8 δισεκατομμύρια ευρώ μεταφέρθηκαν από τη χώρα κατά τη διάρκεια των τελευταίων εβδομάδων. [Original in English]
Σήμερα, σε όλη την Ευρώπη, η Αριστερά είναι ενθουσιασμένη καθώς ο ΣΥΡΙΖΑ βρίσκεται στην κορυφή των αποτελεσμάτων των ελληνικών εκλογών. Κάποιοι στην αριστερά έχουν προχωρήσει τόσο πολύ που ισχυρίζονται ότι η εκλογή αυτή θα σηματοδοτήσει το τέλος των πολιτικών της λιτότητας, κατά την ορολογία της αγγλικής Αριστεράς, ένα τέλος στην ιδέα ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση (There Is No Alternative – ΤΙΝΑ). Μια άλλη ένδειξη ότι κάτι σημαντικό συμβαίνει είναι ότι πριν τις εκλογές ένα νέο κύμα φυγής κεφαλαίων ξεκίνησε από την Ελλάδα, με την εκτίμηση ότι 8 δισεκατομμύρια ευρώ μεταφέρθηκαν από τη χώρα κατά τη διάρκεια των τελευταίων εβδομάδων. [Original in English]
Από μια αναρχική, μη εκλογικίστικη προοπτική, μπορούμε να ελπίζουμε ότι η εκλογή του ΣΥΡΙΖΑ αντιπροσωπεύει την υψηλή στάθμη στην οποία βρίσκεται η ταλάντευση προς τον εκλογικισμό ως αποτέλεσμα της ήττας της μαζικής αντίστασης στην επιβολή της κρίσης. Αυτό δεν θα συμβεί σήμερα ή αύριο, θα χρειαστεί μια περίοδος εβδομάδων ώστε να εδραιωθεί ο ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία, για αρκετό διάστημα, για να αποδειχθεί ότι το πρόβλημα με το παλαιό αριστερό εκλογικό σώμα δεν περιοριζόταν μόνο στους διεφθαρμένους σοσιαλδημοκράτες και ψεύτες πολιτικούς. Το αντίθετο, ότι, μάλλον, βρίσκεται στην ίδια τη φύση του εκλογικού συστήματος, ένα σύστημα που δέχεται νέους ιδεαλιστές αναμορφωτές και φτύνει τους γηραιότερους, διεφθαρμένους υπερασπιστές του status quo. Μια διαδικασία που είδαμε πρόσφατα στην Ιρλανδία τόσο με την προηγούμενη κυβέρνηση του Πράσινου Κόμματος, αλλά και με τις σημερινές κυβερνήσεις του Εργατικού Κόμματος.
Αμφότερες οι κυβερνήσεις αυτές ήρθαν στην εξουσία αφότου οι πολιτικοί που τις απάρτιζαν εκπαιδεύτηκαν κατάλληλα. Σίγουρα δεν έχουμε την ίδια περίπτωση με τον ΣΥΡΙΖΑ, ένα κόμμα, που, όπως το Podemos της Ισπανίας, ορίζεται από τον νεανικό του ιδεαλισμό και την αποφασιστικότητα να συντρίψει το καλούπι της ρεαλιστικής πολιτικής και του δόγματος business as usual. Αλλά η διαφθορά και ο πραγματισμός είναι τα συμπτώματα της αποτυχίας του να επιτύχουμε ριζικές αλλαγές και όχι η αιτία. Μαζί με την πεποίθηση ότι η αλλαγή που δεν ήταν δυνατή τώρα, θα είναι δυνατή στο μέλλον, εάν και μόνο καταλάβουμε και διατηρήσουμε την εξουσία. Το κόστος του να ξαναμάθουμε αυτό το μάθημα, καθώς και το ότι τα παραδείγματα Αλιέντε και Μιτεράν ξεχάστηκαν πολύ γρήγορα, μπορεί να έχει ως επακόλουθο να χυθεί σε αίμα στην Ελλάδα, ανάλογα με το πώς αναπτύσσεται η σύγκρουση μεταξύ του ΣΥΡΙΖΑ που βρίσκεται στην εξουσία και του υπόλοιπου ελληνικού κράτους.
Γιατί τόσο σκυθρωποί; Αλλά ας κάνουμε ένα βήμα πίσω και ας εξηγήσουμε την απαισιόδοξή μας προοπτική. Πρώτα απ’ όλα μια γρήγορη, απλή εξήγηση. Η εξουσία δεν έγκειται αποκλειστικά ή ακόμη και κυρίως στο κοινοβούλιο και δεν είχε ποτέ. Αντίθετα, οι αποφάσεις που οι βουλευτές μπορούν να πάρουν καθορίζονται κυρίως από δύο δυνάμεις. Η πρώτη «ήπια» δύναμη είναι το αόρατο χέρι της αγοράς. Οι κυβερνήσεις που παίρνουν ή ακόμη είναι πιθανό να πάρουν αποφάσεις που δεν θα ήθελε η «αγορά» αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της διαφυγής τεράστιων χρηματικών ποσών από τη χώρα, ένα χτύπημα από την πλευρά του κεφαλαίου που αφαιρεί τη δυνατότητα να διατεθεί για τις μεταρρυθμίσεις. Η δεύτερη «σκληρή» δύναμη είναι ότι ο στρατιωτικός μηχανισμός και οι δημόσιες και κρατικές υπηρεσίες. Οι μηχανισμοί αυτοί ποτέ δεν ελέγχθηκαν και δεν ελέγχονται από την εκλεγμένη εκτελεστική εξουσία σε κάθε χώρα. Στην Ελλάδα ειδικότερα υπάρχει αντίσταση τόσο από τη δημόσια διοίκηση όσο και το στρατό. Επιπλέον, το μυστικό κράτος με τη μορφή μεγάλων τμημάτων της αστυνομίας θα αντισταθεί στη δημοκρατική βούληση που εκφράστηκε στις τελευταίες εκλογές, με την ίδια ακριβώς ζέση και ζήλο που αντιμετώπισε τις κινητοποιήσεις τους δρόμους ξανά και ξανά κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών. Το 1981 η πρώτη από αυτές τις δυνάμεις, η «ήπια» δύναμη της αγοράς χρειάστηκε δύο χρόνια για να διαβρώσει και να αντιστρέψει τις πολιτικές της αριστερής κυβέρνησης που εξελέγη υπό τον Μιτεράν στη Γαλλία. Και αυτό, παρά τη συμμετοχή των τεσσάρων υπουργών του Κομμουνιστικού Κόμματος στο υπουργικό συμβούλιο. Στη Χιλή το 1973 η δεύτερη «σκληρή» δύναμη αναπτύχθηκε όταν ο στρατός και οι μυστικές κρατικές ανέτρεψαν την κυβέρνηση Αλιέντε με πραξικόπημα, δολοφόνησαν τον πρόεδρο και χιλιάδες άλλους αριστερούς με αποτέλεσμα την επιβολή μιας χρόνιας στρατιωτικής δικτατορίας.
Η πίστη του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία θα είναι μία από αυτές τις διαδρομές, είτε μια μαλακή τρομοκρατία της αγοράς αναγκαζόμενος να εγκαταλείψει τις προεκλογικές υποσχέσεις ή, αν αυτό αποτύχει, ένα πραξικόπημα που θα ανατρέψει τον ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό θα είναι αναπόφευκτο, εκτός εάν ο ΣΥΡΙΖΑ μετατρέψει την πολιτική που σκοπεύει να εφαρμόσει σε κάτι πιο αποδεκτό από την Ευρωπαϊκή Ένωση, το στρατό και τον κρατικό μηχανισμό. Ο ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται να πιστεύει ότι μπορεί να κερδίσει ένα παιχνίδι του κοτόπουλου με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), αλλά αυτό δεν φαίνεται να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη από πολλούς που βρίσκονται εκτός των κομματικών τειχών, αν και είναι αδύνατο να αποκλειστεί παντελώς κάποιος προαποφασισμένος συμβιβασμός. Δεν έχω την πρόθεση να συζητήσω κάτι άλλο από αυτές τις λεπτομέρειες για το τι είδους διακανονισμοί μπορεί να γίνουν με την τρόικα ή όχι, το διαδίκτυο έχει πλημμυρίσει με απόψεις επί του ζητήματος αυτού.
Εάν συνέβαινε αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ θα κατέληγε να μοιάζει περισσότερο με το ΠΑΣΟΚ (το παλαιότερο σοσιαλιστικό κόμμα που ήταν στην κυβέρνηση), αλλά χωρίς, προς το παρόν, τη διαφθορά που καθόρισε αυτό το κόμμα. Σε αυτή την περίπτωση ο ΣΥΡΙΖΑ γίνεται ο βοσκός για τον καπιταλισμό που επιτηρεί προσεκτικά τις αγέλες, να μην εκραγούν οι δρόμοι και οι κοινωνικές οργανώσεις που έχουν δημιουργηθεί στους εργασιακούς χώρους όσον αφορά το ασφαλές πεδίο της επαναδιαπραγμάτευσης των όρων της λιτότητας. Αυτό είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα φανεί λογικό, ως προστασία έναντι των μαλακών και σκληρών λύκων που θα πλησιάσουν στις πύλες.
Πράγματι, αν αυτή είναι η πορεία που ακολουθήθηκε, οι ίδιοι οι αριστεροί που διακηρύσσουν τώρα και χωρίς κριτική ότι η εκλογή του ΣΥΡΙΖΑ είναι το ίδιο το τέλος της ΤΙΝΑ, σε μερικούς μήνες να υπερασπίζονται τη δραστηριότητα του ΣΥΡΙΖΑ με την αιτιολογία ότι, δεδομένων των δυνάμεων που παρατάχθηκαν εναντίον τους, δεν υπάρχει εναλλακτική λύση.
Ορισμένες αναγκαίες επεκτάσεις και επεξηγήσεις
Η ανωτέρω περίληψη προϋποθέτει μια κάποια γνώση και αν γνωρίζουμε τη σημασία των παραδειγμάτων που έφερα πριν, δεν είναι μια σειρά απλών ισχυρισμών. Έτσι, παρακάτω μετατρέπω αυτές τις σύντομες αναφορές σε πιο αναλυτικές εξηγήσεις.
Η αναφορά στην Ιρλανδία είναι πιθανώς ιδιαίτερα σημαντικό για τους αναγνώστες, καθώς στη χώρα αυτή η κυβέρνηση προσπάθησε να ασκήσει εξουσία μέσω της συναίνεσης και του λαϊκισμού. Εδώ η αδυναμία να εφαρμοστούν οι όποιες δεσμεύσεις θεωρούνται γενικά ως ένδειξη ότι οι πολιτικοί είναι ψεύτες. Οι συνδέσεις του 1% με τους πολιτικούς ώστε να διασφαλιστεί ο πλούτος τους θεωρείται προϊόν διαφθοράς. Η μεγάλη επιτυχία –μιλώντας με κρατικούς όρους – είναι ότι οι περισσότεροι αστυνομικοί είναι άοπλοι και θεωρείται ότι ασχολούνται κατά κύριο λόγο με την εγκληματικότητα και όχι τον πολιτικό έλεγχο. Αυτό είναι ασυνήθιστο στην Ευρώπη, όπου οι περισσότερες διαδηλώσεις συνοδεύονται, αν δεν καταστέλλονται προφανώς, από τα ΜΑΤ.
Επειδή δεν μιλάμε για το πώς θεωρείται η Γκάρντα (Garda, η ιρλανδική αστυνομία) από τους Ιρλανδούς γενικά, εννοούμε τη χρήση ευρείας αστυνομικής δράσης εναντίον διαφόρων κοινοτήτων που θεωρείται μεγάλο σοκ για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Το επίπεδο αυτού του σοκ αποδεικνύεται από τη διαδεδομένη πεποίθηση ότι υπενθυμίζοντας στα μέλη της Garda τον όρκο που έχουν δώσει θα είναι αρκετή για να διορθώσει τη συμπεριφορά τους. Έτσι, όταν παίρνουμε υπόψη μας αυτά τα διεθνή παραδείγματα είναι ίσως πιο εύκολο να κατανοήσουμε τις δυνάμεις στους χώρους εργασίας κάτω από την επιφάνεια.
Φυγή κεφαλαίων
Όταν η αριστερά μιλά για το κεφάλαιο αυτό σημαίνει πρωτίστως μετοχές, μερίσματα και ομόλογα. Ο σύγχρονος καπιταλισμός έχει αναπτυχθεί έτσι ώστε η τεχνολογία, αφενός, και οι κανόνες που θεσπίζονται από παγκόσμιους θεσμούς όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, αφετέρου, να κάνουν την μεταφορά των κονδυλίων για τους σούπερ πλούσιους (το ανώτατο 0,01%) από χώρα σε χώρα να είναι δυνατή με μια μόνο πληκτρολόγηση. Όταν η κυβέρνηση της Κύπρος προσπάθησε να πληρώσει για την τραπεζική της κρίση μέσω της κατάσχεσης κεφαλαίων οι υπερπλούσιοι κατάφεραν σε μεγάλο βαθμό να μεταφέρει τον πλούτο τους αλλού αφήνοντας τους μικροκαταθέτες να πληρώσουν τα σπασμένα.
Είναι κάπως πιο περίπλοκο για το υπόλοιπο 1%, αλλά ακόμα κι έτσι δεν είναι τόσο περίπλοκη ή μεγάλη διαδικασία να ρευστοποιήσουν τις επενδύσεις σε μια χώρα και να τις μεταφέρουν σε μια άλλη. Η έναρξη μιας οικονομικής κρίσης συμβαίνει συχνά, όταν εκείνο το κορυφαίο 1% πανικοβάλλεται και αρχίζει να μεταφέρει τον πλούτο του έξω από μια χώρα.
Συχνά αυτό είναι αποτέλεσμα του φόβου μιας τραπεζικής κατάρρευσης. Πράγματι, οι τεράστιες μεταβιβάσεις πλούτου ως αποτέλεσμα του φόβου της κατάρρευσης μπορεί στη συνέχεια να εξασφαλίσουν την κατάρρευση, την απειλή αυτή που πανικόβαλε την ιρλανδική κυβέρνηση όσον αφορά τις τραπεζικές εγγυήσεις. Αλλά η φυγή κεφαλαίων μπορεί επίσης να συμβεί και λόγω της ανησυχίας ότι η εκλογή της νέας κυβέρνησης θα είναι λιγότερο ευνοϊκή για τους πλούσιους. Αυτό θα συμβεί σίγουρα αν –σε μια κατάσταση φρίκης- μια νέα κυβέρνηση προτίθεται να επιχειρήσει μια μεταφορά πλούτου από τους πλούσιους προς την υπόλοιπη κοινωνία. Η φυγή κεφαλαίων αφαιρεί τον πλούτο που θα μπορούσε να έχει κάνει δυνατή μια τέτοια μεταφορά, καθώς και να αναγκάσει μια αντιστροφή αυτών των πολιτικών. Τα γερά δομημένα πολιτικά κόμματα το γνωρίζουν αυτό -είναι άγραφος όριο για το τι πολιτικές μπορεί να περάσει ότι, επειδή είναι άγραφη, είναι συχνά αόρατη στο ευρύ κοινό. Αλλά ας δούμε ένα παράδειγμα.
1981 κυβέρνηση Μιτεράν
Το 1981 για 1η φορά κατά την 5η Δημοκρατία, ο σοσιαλιστής, Φρανσουά Μιτεράν, ανακηρύχθηκε πρόεδρος της Γαλλίας. Εκλέχτηκε με βάση ένα ριζοσπαστικό αριστερό πρόγραμμα με το Κομμουνιστικό Κόμμα ως εταίρο του συνασπισμού. Το πρόγραμμα αυτό αρχικά δεν αποδείχθηκε ζεστός αέρας, καθώς στις αρχικές πολιτικές επιτυχίες περιλαμβάνονταν μια αύξηση κατά 15% του κατώτατου μισθού, τουλάχιστον 5 εβδομάδες διακοπές, ανώτατο όριο εργασίας 39 ωρών την εβδομάδα και αύξηση της κοινωνικής πρόνοιας, συμπεριλαμβανομένης μιας αύξησης 64% έως 81% σε κρατικές συντάξεις και από 44% έως 81% σε επίδομα παιδιών. Αυτό έπρεπε να καταβληθεί διαμέσου ενός φόρου περιουσίας και την εθνικοποίηση βασικών βιομηχανιών. Πολλοί κατασταλτικοί νόμοι καταργήθηκαν επίσης, συμπεριλαμβανομένης της θανατικής ποινής και καθορίστηκαν όρια στην αστυνομική εξουσία όσον αφορά το σταμάτημα και την έρευνα στο δρόμο.
Το 1% (οι μεγαλοκεφαλαιούχοι) απάντησε με μεταφορά πλούτου από τη Γαλλία, μια διαδικασία που το 1981 ήταν πολύ πιο αργή και πιο περίπλοκη απ’ ό,τι σήμερα, αλλά που μέσα σε δύο χρόνια γονάτισε την κυβέρνηση Μιτεράν. Μέχρι τον Μάρτιο του 1983 ο Μιτεράν αναγκάστηκε να ανακοινώσει μια «στροφή λιτότητας» και να αντιστρέψει κάποιες από ό, τι είχε δοθεί. Παρά το γεγονός αυτό είχε επανεκλεγεί, αλλά κατά τη διάρκεια της δεύτερης περιόδου διακυβέρνησής του, το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών εντάθηκε και η ανεργία και η φτώχεια αυξήθηκαν, καθώς η οικονομία εισήλθε σε ύφεση. Μέχρι τη στιγμή που έφυγε από την κυβέρνηση θεωρήθηκε από πολλούς ως ένας ακόμη διεφθαρμένος πολιτικός μέρος και αυτός μιας μακράς σειράς.
Ο ελληνικός στρατός και ο μυστικός κρατικός μηχανισμός
Το 1974 η Ελλάδα κυβερνιόταν από μια στρατιωτική δικτατορία, που ανατράπηκε μόνο λόγω του μαζικού αγώνα εναντίον της. Τον Απρίλιο του 1967 εκδηλώθηκε ένα στρατιωτικό πραξικόπημα και τεθωρακισμένα κατέλαβαν το κέντρο της Αθήνας, ενώ στρατιωτικές μονάδες συνέλαβαν αριστερούς, ακτιβιστές και πολιτικούς – περίπου 10.000 συνελήφθησαν συνολικά. Πολλές από τις δραστηριότητες αυτές από αυτά ήταν έργο της στρατιωτικής αστυνομίας, ο διοικητής της οποίας είπε αργότερα: "Μέσα σε είκοσι λεπτά κάθε πολιτικός, κάθε αναρχικός που ήταν στους καταλόγους μας περικυκλώθηκε … Ήταν ένα απλή, διαβολικό σχέδιο". Στα χρόνια που ακολούθησαν εκτιμάται ότι 3.500 άνθρωποι βασανίστηκαν.
Η μαχητική αντίσταση, συμπεριλαμβανομένων και των εξεγέρσεων, είναι σχετικά αποδεκτή από ένα μεγάλο τμήμα του ελληνικού πληθυσμού λόγω της μνήμης αυτής της εποχής και του αγώνα που έφερε το τέλος της δικτατορίας. Ο στρατός δεν ξεκαθαρίστηκε ποτέ πραγματικά ή δεν μειώθηκε, έτσι ώστε σήμερα όσον αφορά τον πληθυσμό και το ΑΕΠ παραμένει ένας από τους καλύτερα χρηματοδοτούμενους στρατούς στην Ευρώπη. Παράλληλα με αυτό, υπάρχει ένα μεγάλο «μυστικό κράτος», μία πτυχή του οποίου, που έχει έρθει στο φως τα τελευταία δύο χρόνια είναι η πολύ σημαντική αλληλουχία μεταξύ των μελών του νεοφασιστικού κόμματος της Χρυσής Αυγής και της αστυνομίας. Ο βαθμός κατά τον οποίο είτε ο στρατός είτε οι αστυνομικές δυνάμεις θα ακολουθήσουν τις οδηγίες μιας ριζοσπαστικής αριστερής κυβέρνησης είναι αμφίβολος στην καλύτερη περίπτωση. Το 1967 το πραξικόπημα στην Ελλάδα έδειξε το πιθανό ανθρώπινο κόστος ενός πραξικοπήματος, κάτι που έγινε και με το πραξικόπημα στη Χιλή το 1973.
Χιλή και Αλιέντε
Τον Νοέμβριο του 1970, ο ριζοσπαστική μαρξιστής Σαλβαδόρ Αλιέντε εξελέγη πρόεδρος της Χιλής, μίας άλλης χώρας με υπέρμετρη στρατιωτική παρουσία και ένα ουσιαστικό μυστικό μηχανισμό. Ευρισκόμενος στην εξουσία, ο Αλιέντε άρχισε να εφαρμόζει αυτό που ονόμαζε Δρόμο της Χιλής προς το Σοσιαλισμό. Λόγω της σχετικής φτώχειας της Χιλής το πρόγραμμα αυτό ήταν σε ορισμένα σημεία πιο περιορισμένη από ό,τι το αντίστοιχο πρόγραμμα του Μιτεράν το 1981 στη Γαλλία, αλλά περιελάμβανε εθνικοποιήσεις μεγάλης κλίμακας, ανακούφιση της φτώχειας, προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας και άλλα μέτρα. Ο όλος αντίκτυπος φαίνεται από την αύξηση κατά 28% της αγοραστικής δύναμης που συνέβη για τους περισσότερους ανθρώπους κατά τους πρώτους εννέα μήνες του Αλιέντε στην εξουσία.
Οι κανόνες του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού παιχνιδιού και η διαθέσιμη τεχνολογία σήμαινε ότι αν και συνέβη φυγή κεφαλαίων στο εξωτερικό η διαδικασία αυτή δεν είχε τη δύναμη που είχε μια δεκαετία αργότερα στη Γαλλία. Και η φύση του χιλιάνικου κεφαλαίου σήμαινε ότι μέρος του δεν θα μπορούσε να μεταφερθεί εύκολα. Δεν είναι δυνατόν, για παράδειγμα, να μετακινήσεις ένα ορυχείο χαλκού σε άλλη χώρα και η εξόρυξη χαλκού αποτελούσε τεράστιο μέρος της οικονομίας. Ο χαλκός εξακολουθεί να παρέχει το 20% του ΑΕΠ και το 60% των εξαγωγών της χώρας. Η φυγή κεφαλαίων και οι άλλες μέθοδοι της οικονομικής τρομοκρατίας της άρχουσας ελίτ έσπρωξαν την οικονομία σε ύφεση με αποτέλεσμα τη μείωση των συναλλαγματικών αποθεμάτων. Παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση Αλιέντε προώθησε την οικονομία με τις μεταρρυθμίσεις της.
Τον Ιούνη του 1973 έγινε η πρώτη, αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος. Ο Αλιέντε δεν ήταν σε θέση να χρησιμοποιήσει τους καραμπινιέρους (εθνική αστυνομία) και υποπτεύθηκε ότι οι μυστικές υπηρεσίες δεν ήταν πιστές στην κυβέρνησή του. Η σύγχρονη επαναστατική αριστερά μερικές φορές παρουσιάζει την όλη ιστορία σαν να ήταν η χιλιανή αριστερά που κατά ανόητο τρόπο αγνόησε το πραξικόπημα που ερχόταν, ενώ στην πραγματικότητα γνώριζε τους κινδύνους και τμήματα της Αριστεράς οπλιζόταν στο πλαίσιο μιας σχετικής προετοιμασίας.
Στις 11 του Σεπτέμβρη του 1973, ο Αουγκούστο Πινοτσέτ, επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων, ξεκίνησε ένα πραξικόπημα που υποστηρίχθηκε και τουλάχιστον εν μέρει, οργανώθηκε από τη CIA. Μαχητικά αεροσκάφη επιτέθηκαν στο κυβερνητικό μέγαρο, και ένα μικρό επίπεδο ελαφρά οπλισμένης εργατικής πολιτοφυλακής δεν μπόρεσε να δώσει μια καμία απάντηση.
Ο Αλιέντε πήγε στο ραδιοφωνικό σταθμό για μια τελευταία φορά να πει ότι «Εργαζόμενοι της χώρας μου, έχω πίστη στη Χιλή και το πεπρωμένο της. Άλλοι άνθρωποι θα είναι αυτοί που ξεπεράσουν αυτή τη σκοτεινή και πικρή στιγμή της προδοσίας που επιδιώκει να επικρατήσει. Λάβετε υπόψη ότι, αργά ή γρήγορα, οι μεγάλες λεωφόροι θα είναι και πάλι ανοικτές για να περάσει οι ελεύθεροι άνθρωποι για να φτιάξουν μια καλύτερη κοινωνία. Ζήτω η Χιλή! Ζήτω ο λαός! Ζήτω οι εργαζόμενοι!". Ο Αλιέντε πέθανε λίγο αργότερα κρατώντας στα χέρια το AK47 που τού είχε χαρίσει ο Φιντέλ Κάστρο του είχε δώσει, είτε σε χέρια συντρόφων του είτε στα χέρια των στρατιωτικών. Ο στρατός συνέλαβε δεκάδες χιλιάδες συνδικαλιστές, κοινωνικούς αγωνιστές και μέλη αριστερών οργανώσεων του. Αρκετοί βασανίστηκαν και πολλοί δολοφονήθηκαν – τουλάχιστον 3000. Χιλιάδες κατέφυγαν στην εξορία και για 17 χρόνια η στρατιωτική χούντα κυβέρνησε τη χώρα. Κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων ο στρατός συνέχισε να συλλαμβάνει και να προχωρά σε βασανιστήρια και σε πολλές περιπτώσεις εξαφανίστηκαν αγωνιστές ακτιβιστές. Μερικοί δολοφονήθηκαν και τα πτώματά τους ρίχτηκαν από ελικόπτερα στον ωκεανό, έτσι ώστε να μην βρεθούν ποτέ.
Επιστροφή στην Ελλάδα
Η ελληνική οικονομία έχει ήδη καταστραφεί από τα χρόνια της λιτότητας – ο όλος αντίκτυπος μπορεί να συγκριθεί με τη Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του 1930. Η ανεργία στους νέους φτάνει στο 60% ενώ υπάρχει πτώση κατά 30% των πραγματικών εισοδημάτων. Πριν από την εκλογή έχει ήδη υπάρξει σημαντική διαφυγή κεφαλαίων, αλλά σε κάθε περίπτωση, οι ελληνικές τράπεζες εξαρτώνται ήδη από τα κεφάλαια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), προκειμένου να παραμείνουν ανοικτές. Ακόμη και η παραμικρή κίνηση να κάνει ο ΣΥΡΙΖΑ προκειμένου να εφαρμόσει το πρόγραμμά του, θα ληφθεί από την ΕΚΤ ως παραβίαση των όρων υπό τους οποίους παρέχεται η υποστήριξη αυτή και αν ανακληθεί τότε μια εκτεταμένη κατάρρευση των τραπεζών είναι πιθανή, μάλιστα ίσως και αναπόφευκτη. Ένα πραξικόπημα φαίνεται σχεδόν αδιανόητο για τον πληθυσμό της ΕΕ, αλλά αν πρόκειται να εξελιχθεί κατά πάσα πιθανότητα δεν θα είναι τόσο κτηνώδες όσο το πραξικόπημα κατά του Αλιέντε στη Χιλή. Μάλλον είναι πιθανό να δούμε την νεοφασιστική Χρυσή Αυγή να χρησιμοποιείται για να δημιουργήσει χάος στους δρόμους της χώρας, η αστυνομία να στέκεται απλώς απαθής, στη συνέχεια να σημειώνονται δολοφονίες και καταστροφές και έτσι να επέμβει ο στρατός για να αποκατασταθεί η σταθερότητα και να «σωθεί η δημοκρατία». Η οποία θα αρχίσει φυσικά με μια υπηρεσιακή κυβέρνηση αποδεκτή από το 1% πριν διεξαχθούν νέες εκλογές. Μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι, όσον αφορά το μυστικό κράτος της ΕΕ τα σχέδια για ένα τέτοιο ενδεχόμενο βρίσκονται ήδη σε ισχύ. Αλλά ας είμαστε σαφείς. Δεν λέμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ αγνοεί τους κινδύνους αυτούς. Στα παλαιότερα μέλη του θα πρέπει να περιλαμβάνονται και εκείνοι που αγωνίστηκαν κατά των προηγούμενων στρατιωτικών δικτατοριών. Πολλά από τα νεότερα μέλη που προέρχονται από τις διαδηλώσεις κατά της λιτότητας του 2009 θα έχουν βιώσει την κατάσταση με τους μυστικούς μηχανισμούς, με τη μορφή των ΜΑΤ, και μάλιστα από πρώτο χέρι. Άλλοι θα έχουν ήδη αντιμετωπίσει την Χρυσή Αυγή και να γνωρίζουν τις σχέσεις μεταξύ της Χρυσής Αυγής και της αστυνομίας. Ακόμη και ο Pablo Iglesias, ο ηγέτης του ισπανικού ισοδύναμου του ΣΥΡΙΖΑ Podemos, κάλυψε πολλά από τα θέματα που συζητήσαμε εδώ, συμπεριλαμβανομένης και της Χιλής, και το να κερδίσει τις εκλογές δεν σημαίνει ότι θα κερδίσει ολοκληρωτικά.
Οι καιροί είναι πολύ δύσκολοι και μπορούμε να υποθέσουμε ότι η στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ είναι να βασιστεί εν μέρει σε δύσκολα μέτρα για δύσκολους καιρούς, και εν μέρει στην ελπίδα να δώσει λίγο χώρο στα κοινωνικά κινήματα που δρουν στη βάση της ελληνικής κοινωνίας ώστε να αναπτυχθούν περαιτέρω και να στερεοποιηθούν, αλλά και –δυστυχώς- εν μέρει στις ψευδαισθήσεις στους κόλπους της δημοκρατίας της ΕΕ όσον αφορά την ικανότητα της αριστεράς στην ΕΕ να έρθει ως δύναμη διάσωσης.
Γιατί γράφουμε όλα αυτά;
Ο σκοπός μας εδώ δεν είναι να πείσουμε για τα πάντα όσους ζουν αυτή την κατάσταση στην Ελλάδα – μιας και δεν έχουμε πολλούς Έλληνες αναγνώστες, και η ώρα είναι περασμένη. Μάλλον θέλουμε να προετοιμάσουμε τους αναγνώστες μας στην Ιρλανδία και αλλού για ό,τι ενδέχεται να έρθει. Ας γίνουμε και πάλι σαφείς. Δεν είμαστε εκλογιστές αλλά είμαστε πρόθυμοι να κινητοποιηθούμε για να υπερασπιστεί το δικαίωμα μιας κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ να τηρήσει τις υποσχέσεις που την έφεραν στην εξουσία. Σε μια ελαφρά μορφή αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να διαμαρτυρηθούμε ενάντια στις προσπάθειες της ΕΚΤ (και του 1%) να αναγκάσει τον ΣΥΡΙΖΑ να κάνει πίσω όσον αφορά την πολιτική του μέσω μιας μαλακής οικονομικής τρομοκρατίας. Σε μια πιο σκληρή μορφή αυτό μπορεί να σημαίνει ότι είμαστε πρόθυμοι να κινητοποιηθούμε ενάντια σε οποιαδήποτε μορφή πραξικοπήματος από τις ελληνικές μυστικές υπηρεσίες και το στρατό.
Δεν είναι απαραίτητο να πιστέψουμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει πάρει τον καλύτερο δρόμο για να μπορέσουμε να εκμεταλλευτούμε αυτή την στάση. Είναι σαφές ότι αυτό που θα είναι το “κλειδί” είναι ό,τι συμβαίνει και θα συμβεί στους δρόμους και στους χώρους εργασίας στην Ελλάδα. Υπάρχει ο φόβος ότι έχει καταβληθεί τόση προσπάθεια για την εκλογή του ΣΥΡΙΖΑ που τα κοινωνικά κινήματα έχουν εν μέρει συρρικνωθεί. Όμως, μετά τις εκλογές θα απαιτήσουν εφαρμογή των όσων έχουν υποσχεθεί και θα κινητοποιηθούν όχι μόνο έναντι των οικονομικών και στρατιωτικών απειλών, αλλά και για να ζητήσουν αλληλεγγύη από αλλού στην Ευρώπη.
Τι θα σημάνει αυτό
Κάνοντας αυτές τις προβλέψεις, αν αποδειχθεί ότι ο ΣΥΡΙΖΑ παίρνει άλλο δρόμο και δεν εφαρμόσει τις πολιτικές για τις οποίες ήρθε στην εξουσία, ελπίζουμε ότι θα καταλάβετε ότι η διαφθορά και οι ψεύτες πολιτικοί θα είναι μόνο μια μερική απάντηση. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι τόσο ένα νεαρό κόμμα, υπό την έννοια ότι υπάρχει μόνο για λίγα χρόνια και με την έννοια ότι πολλοί από τους ακτιβιστές του είναι νέοι, ή τουλάχιστον μόνο πρόσφατα έχουν πολιτικοποιηθεί. Εάν αυτοί που συνθέτουν τις τάξεις του ήθελαν την εξουσία πάνω απ’ όλα θα έπρεπε σίγουρα να είχαν ενταχθεί σε άλλο κόμμα χρόνια πριν, κατά πάσα πιθανότητα στο ΠΑΣΟΚ.
Η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ είναι τόσο πρόσφατη που μπορεί να υπάρχουν πολύ λίγοι που βρίσκονται στην ηγεσία του που να επιθυμούν εξουσία και οι οποίοι θα διαθέτουν πραγματικούς λόγους για οποιαδήποτε υποχώρηση από τις υποσχέσεις τους – και αυτή είναι η φύση του ίδιου του εκλογικισμού και του πώς συνδέεται και ελέγχεται από τα συμφέροντα του 1%. Η ανακάλυψη, όταν έρχονται αντιμέτωποι με την απειλή της φυγής κεφαλαίων από τη μία πλευρά και του στρατιωτικού πραξικοπήματος, από την άλλη, είναι ότι σύμφωνα με τους κανόνες του εκλογικίστικου παιχνιδιού δεν υπάρχει εναλλακτική λύση μετά από όλα αυτά.
Από αύριο θα αρχίσει να λέγεται μία από αυτές τις δύο ιστορίες. Η μια θα μπορούσε να αφορά την πειθαρχία της αγοράς φέρνοντας τον ΣΥΡΙΖΑ στην ευθεία γραμμή, η δεύτερη -λιγότερο πιθανή (μόνο επειδή η φυγή κεφαλαίων και η δράση της ΕΚΤ θα είναι αρκετά)- μπορεί να είναι η προετοιμασία ενός πραξικοπήματος. Κατά πάσα πιθανότητα για κάποιο χρονικό διάστημα δεν θα είναι ξεκάθαρη ποια θα υπερτερεί. Είτε έτσι είτε αλλιώς, η αλληλεγγύη μας στο ελληνικό κοινωνικό κίνημα των δρόμων είναι δεδομένη, σε εκείνους που μάχονται ενάντια στα μέτρα λιτότητας και ειδικά σε εκείνους που επίσης μάχονται το ρατσισμό και την άνοδο της άκρας δεξιάς. Σκοπεύουμε να παρακολουθήσουμε την κατάσταση, να κινητοποιηθούμε και να μάθουμε από αυτό, γιατί στον αγώνα των Ελλήνων βλέπουμε τον δικό μας αγώνα.
Το μόνο πράγμα που μας φαίνεται βέβαιο είναι ότι από αύριο θα πρέπει να σας δούμε στους δρόμους.
*Ελληνική μετάφραση: «Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης», 8-9 Φλεβάρη 2015.
**Σχετικός σύνδεσμος: http://www.wsm.ie/greece
WORDS Andrew Flood (Follow Andrew on Twitter )